Gdy słyszysz słowo kawa jakie jest Twoje pierwsze skojarzenie? Czy pomyślałeś właśnie o filiżance ciemnego naparu? A może o brązowym pachnącym ziarenku?
Niech zgadnę, drzewko kawowe nawet nie przyszło Ci do głowy. To kawa rośnie na drzewku? Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat rośliny, dzięki której możesz delektować się wspaniałym pobudzającym napojem, trafiłeś w odpowiednie miejsce.
Historia życia kawowca, jak zwykle, zaczyna się od małego ziarenka. Na plantacjach kawy sieje się je w żyznym podłożu w tzw. szkółce. Tam zaczyna kiełkować. Na początku nasionko jest podnoszone z ziemi przez rozwijający się pęd. W tym stadium nazywane jest żołnierzem, ponieważ na czubku cienkiej łodyżki znajduje się nieproporcjonalnie duże ziarno, kojarzące się z hełmem. W niedługim czasie pęka uwalniając zielone listki. Sadzonki rosną dość szybko i po 6 miesiącach do roku czasu przenoszone są na główną plantację. Niestety, aby krzew odpowiednio zaowocował, trzeba poczekać jeszcze 3 lata.
Kiedy kwitnie kawa? Czas kwitnienia różni się nie tylko w zależności od odmiany, ale również części świata i klimatu, w którym rośnie kawowiec. Jest jednak jedna podstawowa zasada. Każdy plantator z utęsknieniem czeka na porę deszczową, ponieważ to właśnie dłuższy okres opadów pozwala drzewkom zakwitnąć. Gdy deszcz ustaje, na gałązkach kawowca pojawia się mnóstwo białych kwiatów o silnym zapachu przypominającym jaśmin. Wtedy do pracy przystępują owady, chociaż nie jest to konieczne. Drzewko jest bowiem zdolne do samozapylenia. Jeśli niesprzyjająca pogoda nie zniszczy kwiatków, zawsze przynoszą one owoce.
Na zbiór owoców czeka się nawet do 9 miesięcy. Nie dojrzewają one równomiernie, dlatego plantatora czeka spore wyzwanie logistyczne. Musi wybrać dobry moment, aby zebrać jak najwięcej dojrzałych owoców za jednym razem. Większość plantatorów zbiera jeden główny plon rocznie, w niektórych krajach również drugi – mniejszy i gorszej jakości.
Wielkość owoców różni się w zależności od gatunku, ale zazwyczaj jest to rozmiar małego winogrona. Pod skórką znajduje się tylko cieniutka warstwa miąższu, ponieważ większość objętości zajmuje pestka. Niedojrzały owoc jest zawsze zielony, a z czasem przybiera intensywnie czerwoną barwę. Kolor zależy zarówno od dojrzałości, jak też gatunku. Niektóre kawowce dają żółte lub pomarańczowe owoce, jednak tych krzewów często się unika, ponieważ ocena dojrzałości może być zaburzona przez jasny kolor. Jagody kawy nie mogą być też przejrzałe, ponieważ nabierają wtedy nieprzyjemnego smaku.
Dojrzałość owocu jest związana z zawartą w nim ilością cukru, co ma ogromne znaczenie dla późniejszego smaku. Z miąższu wyciskane są czasem soki, ale jest to dość ciężkie ze względu na małą soczystość kawy oraz trudność oddzielenia pestki. Smak jednak pozytywnie zaskakuje. Kojarzy się ze słodyczą miodowego melona z odrobiną orzeźwiającej kwasowości.
Nasionko kawy składa się z kilku warstw, z których większość zostaje usunięta podczas przetwarzania. Najbardziej zewnętrzna i najcieńsza warstwa to srebrna skórka. Pod nią znajduje się kolejna osłona nasienna zwana pergaminem. Większość owoców zawiera dwie pestki, które są skierowane do siebie i w miarę rozwoju spłaszczają się z jednej strony. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jedno z ziaren pozostaje zaokrąglone – tzw. „gruszki” stanowią ok. 5% plonu. Tylko to nasionko z pary może wykiełkować. Zwykle oddziela się je od reszty uprawy.
Na rodzaj kawowca składa się wiele gatunków krzewów i drzew. Krzewy samej kawy arabskiej (znanej jako arabika) mogą bardzo różnić się między sobą. Dają różną ilość i kolory owoców, które są zebrane w skupiska lub równomiernie rozłożone na gałązkach. Rozmaite odmiany arabiki będą posiadać własne walory smakowe.
Dla producenta kawy bardzo ważnym aspektem jest też odporność rośliny na choroby. Plantatorzy na całym świecie zmagają się z rdzą liści kawy powodowaną przez grzyb Hemileia vastatrix. Wywołuje on pomarańczowe zmiany na blaszkach, osłabiając fotosyntezę. Następnie listki opadają i roślina obumiera. Wyższe temperatury, będące wynikiem ocieplenia klimatu, tylko pogarszają sprawę, sprzyjając niebezpiecznemu grzybowi. Obecnie największym szkodnikiem upraw kawy na całym świecie jest mały chrząszcz Hypothenemus hampei. Kornik kawowiec składa jaja w owocach rośliny, którymi następnie żywią się młode. W rezultacie ilość i jakość plonów zostaje bardzo zmniejszona.
Jak widzisz, uprawa kawy jest niezmiernie wymagająca. Plantator, oprócz środków, musi poświęcić też dużo czasu i cierpliwości swoim krzewom. Walka z popularnymi na całym świecie chorobami i szkodnikami nie ułatwia zadania. To niezwykłe, że możemy pić napar kawy, w którą nasi plantatorzy włożyli tyle serca!
